تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه سه شرکت هواپیمایی ایران، یکی از نمونه‌های آشکار از استفاده از ابزارهای اقتصادی و تجاری برای اعمال فشار سیاسی است. این تحریم‌ها اگرچه با دلایل امنیتی و سیاسی توجیه می‌شوند، اما در نهایت تأثیرات گسترده‌ای بر اقتصاد ایران و روابط دیپلماتیک این کشور با غرب خواهند داشت. ایران با چالش‌های جدی در صنعت هواپیمایی و تجارت بین‌المللی مواجه خواهد شد و نیازمند راهکارهای جدید و ابتکاری برای مقابله با این تحریم‌ها و حفظ ثبات در اقتصاد و دیپلماسی خود است.
تخمین خسارت تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه سه شرکت هواپیمایی ایران به عوامل مختلفی بستگی دارد که شامل میزان وابستگی این شرکت‌ها به تعاملات با کشورهای اروپایی، حجم پروازها به اروپا، استفاده از قطعات و خدمات فنی شرکت‌های اروپایی، و دسترسی به بازارهای مالی و بیمه‌ای اروپا است. با توجه به این عوامل، خسارت‌های تحمیل‌شده به اقتصاد ایران می‌تواند از چندین زاویه تحلیل شود:
۱. کاهش درآمد شرکت‌های هواپیمایی
شرکت‌های هواپیمایی ایران به‌ویژه در زمینه پروازهای بین‌المللی و به‌خصوص پرواز به اروپا، بخش قابل‌توجهی از درآمد خود را کسب می‌کنند. این تحریم‌ها احتمالاً منجر به لغو پروازها به مقصد اروپا یا کاهش شدید تعداد آن‌ها خواهد شد. از دست دادن این بازارها می‌تواند میلیاردها تومان به درآمد این شرکت‌ها آسیب بزند.
تخمین:کاهش درآمد از دست‌رفته در پروازهای بین‌المللی به اروپا می‌تواند بر اساس تعداد پروازها و مسافران، سالانه حدود ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون دلار برای شرکت‌های هواپیمایی ایرانی باشد.
۲. افزایش هزینه‌های عملیاتی
تحریم‌های اتحادیه اروپا ممکن است باعث ایجاد مشکلاتی در تأمین قطعات یدکی، خدمات تعمیر و نگهداری، و تجهیزات هواپیماهای این شرکت‌ها شود. شرکت‌های هواپیمایی ایران از گذشته نیز به‌دلیل تحریم‌ها با مشکلاتی در این زمینه مواجه بوده‌اند و این تحریم‌های جدید فشار مضاعفی ایجاد خواهد کرد. افزایش هزینه‌ها برای تأمین قطعات از منابع غیراروپایی و با قیمت‌های بالاتر، به افزایش هزینه‌های عملیاتی منجر خواهد شد.
تخمین:افزایش هزینه‌های تأمین قطعات و خدمات هواپیما ممکن است سالانه ده‌ها میلیون دلار هزینه اضافی بر دوش شرکت‌های هواپیمایی تحمیل کند.
۳. کاهش دسترسی به خدمات بیمه و مالی
شرکت‌های هواپیمایی برای ادامه فعالیت‌های بین‌المللی به خدمات بیمه، مالی و اعتباری نیاز دارند. تحریم‌های اتحادیه اروپا می‌تواند دسترسی شرکت‌های ایرانی به این خدمات را محدود کرده و باعث افزایش ریسک‌های عملیاتی شود. این امر می‌تواند باعث شود شرکت‌ها مجبور شوند با هزینه‌های بیشتر بیمه یا خدمات مالی خود را از کشورهای غیراروپایی تامین کنند.
تخمین:افزایش هزینه‌های بیمه و خدمات مالی ممکن است سالانه تا ۲۰ تا ۳۰ میلیون دلار هزینه اضافی به شرکت‌های هواپیمایی وارد کند.
۴. تأثیر بر تجارت و صادرات غیرهوایی
تحریم‌های جدید می‌تواند فراتر از صنعت هواپیمایی تأثیر بگذارد و باعث محدودیت‌های بیشتری در تجارت و حمل‌ونقل هوایی کالاها شود. صادرات هوایی کالاهای حساس و باارزش مانند محصولات پزشکی، مواد غذایی و کالاهای فناورانه تحت تأثیر قرار می‌گیرد. همچنین پروازهای باری به اروپا که از طریق این شرکت‌ها انجام می‌شد، دچار مشکل خواهد شد.
تخمین:کاهش صادرات هوایی و مشکلات در حمل‌ونقل باری ممکن است سالانه ده‌ها میلیون دلار بر تجارت هوایی ایران تأثیر منفی بگذارد.
۵. تأثیرات بر صنعت گردشگری
تحریم‌های هوایی علیه شرکت‌های ایرانی می‌تواند بر صنعت گردشگری کشور نیز تأثیرگذار باشد. کاهش پروازها به اروپا ممکن است ورود گردشگران اروپایی به ایران را محدود کرده و در نتیجه بر درآمدهای حاصل از گردشگری آسیب وارد کند. همچنین سفرهای شهروندان ایرانی به اروپا نیز محدود می‌شود که به افزایش هزینه‌های سفر و بروز مشکلات بیشتر برای گردشگران منجر خواهد شد.
تخمین:کاهش گردشگران خارجی می‌تواند به کاهش درآمدهای گردشگری تا حدود ۵ تا ۱۰ میلیون دلار در سال منجر شود.
۶. افزایش هزینه‌های نقل و انتقال مالی و حمل‌ونقل کالا
از آنجا که تحریم‌های اروپایی ممکن است دسترسی شرکت‌های هواپیمایی ایرانی به خدمات بانکی و مالی اروپا را محدود کند، نقل‌وانتقال مالی برای خرید قطعات، خدمات فنی، یا سایر معاملات بین‌المللی نیز با چالش‌هایی مواجه می‌شود. همچنین، تحریم‌ها می‌تواند به افزایش هزینه‌های لجستیک کالاهای صادراتی و وارداتی ایران منجر شود.
تخمین:هزینه‌های اضافی برای نقل و انتقالات مالی و لجستیک کالا می‌تواند سالانه تا ده‌ها میلیون دلار به ایران خسارت وارد کند.
با جمع‌بندی این عوامل، تخمین زده می‌شود که تحریم‌های جدید اتحادیه اروپا علیه ۳ شرکت هواپیمایی ایران می‌تواند سالانه بین ۱۵۰ تا ۲۵۰ میلیون دلار خسارت اقتصادی مستقیم به صنعت هواپیمایی و بخش‌های مرتبط مانند گردشگری و تجارت هوایی وارد کند.
تأثیرات گسترده‌تر:
علاوه بر خسارات مستقیم مالی، تحریم‌ها می‌تواند تأثیرات روانی و اجتماعی نیز داشته باشد. کاهش دسترسی به بازارهای بین‌المللی، کاهش سرمایه‌گذاری‌های خارجی و افزایش نارضایتی عمومی از محدودیت‌های سفر از جمله تأثیرات غیرمستقیم این تحریم‌ها خواهد بود. این تأثیرات می‌تواند در بلندمدت به کاهش توان رقابتی ایران در بازارهای جهانی و محدودتر شدن تعاملات اقتصادی با سایر کشورها منجر شود.