نویسنده : وزیر راه و شهرسازی در نشستی با مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردری، تاکید کرد: برای اجرای منویات مقام معظم رهبری در زمینه توسعه دریامحور باید با تمام توان تلاش کنیم.
صادق با اشاره به تاکید رئیس جمهوری بر توسعه سواحل مکران، گفت: ایشان معتقد است برای توسعه باید بنادر جنوبی و سواحل مکران را دریابیم زیرا تمامی نعمات و موهبت ها در سواحل جنوبی وجود دارند اما ما در مرکز از جمله تهران متمرکز شده ایم.بحث توسعه دریا محور که در کشور از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بوده و از سوی مراجع بالادستی مورد توجه قرار دارد از زیربخش هایی نظیر اقتصاد دریا، حمل و نقل و لجستیک و صنایع دریایی نیز برخوردار است. به منظور برگزاری بیست و هشتمین همایش هماهنگی ارگان های دریایی کشور که قرار است نهم مهرماه سال جاری برگزار شود، پنل تخصصی توسعه بنادر و لجستیک به میزبانی سازمان بنادر و دریانوردی و به ریاست معاونت امور بندری و اقتصادی سازمان بنادر و دریانوردی برگزار شد.
توسعه دریامحور یکی از ارکان اصلی رشد اقتصادی و تجاری کشورها است. در ایران، با توجه به تأکیدات مراجع بالادستی از جمله مقام معظم رهبری و رئیس‌جمهوری بر توسعه سواحل جنوبی به ویژه سواحل مکران، نیاز به رویکردی جامع و پایدار برای بهره‌برداری از پتانسیل‌های دریایی به وضوح حس می‌شود. نشست اخیر هیئت عامل سازمان بنادر و دریانوردی با حضور وزیر راه و شهرسازی بر اهمیت این مسئله تأکید دارد و در این تحلیل، به بررسی عمیق فرصت‌ها و چالش‌های این مسیر می‌پردازیم.
۱. نقش بنادر در توسعه دریامحور:
یکی از مهم‌ترین ابزارهای توسعه دریامحور، تقویت و به‌روزرسانی زیرساخت‌های بندری است. بر اساس گزارشات، در حال حاضر تنها ۵۰ درصد از ظرفیت بنادر بزرگ و ۴۰ درصد از ظرفیت بنادر کوچک استفاده می‌شود که نشان‌دهنده وجود پتانسیل عظیم برای بهره‌برداری بیشتر است. اما این عدم استفاده بهینه از ظرفیت‌ها چالش‌های عمده‌ای همچون کمبود سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، ضعف در مدیریت بهره‌برداری و عدم تطابق با نیازهای روز جهان را مطرح می‌کند.
۲. چالش‌های زنجیره تأمین و لجستیک دریایی:
یکی از زیربخش‌های اساسی توسعه دریامحور، لجستیک و حمل‌ونقل است. تقویت زنجیره حمل‌ونقل ترکیبی از بنادر تا مقاصد نهایی کالاها، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. اما این مسیر با مشکلاتی نظیر زیرساخت‌های ناکافی حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای، ضعف در اتصالات بین‌المللی، و نبود یک سیستم کارآمد مدیریت زنجیره تأمین مواجه است. این چالش‌ها موجب کاهش سهم ایران در ترانزیت و تجارت جهانی می‌شود.
۳. فناوری‌های نوظهور و صنایع دریایی نسل چهارم:
استفاده از فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی، داده‌های بزرگ، و مواد کامپوزیت در صنعت دریایی، نه تنها موجب بهبود بهره‌وری و ایمنی می‌شود، بلکه به توسعه صنایع دریایی نسل چهارم کمک می‌کند. در نشست اخیر، به اهمیت صنایع دریایی نسل چهارم و گذار به نسل پنجم اشاره شد. این حرکت می‌تواند ایران را در زمره کشورهای پیشرو در این حوزه قرار دهد، اما همچنان نیازمند سرمایه‌گذاری گسترده در زمینه تحقیق و توسعه و ارتقای نیروی انسانی متخصص است.
۴. سواحل مکران؛ یک فرصت طلایی:
رئیس‌جمهور ایران تأکید ویژه‌ای بر توسعه سواحل مکران دارد. این منطقه به دلیل دسترسی به آب‌های آزاد و موقعیت جغرافیایی استراتژیک می‌تواند به یکی از قطب‌های مهم اقتصادی و تجاری ایران تبدیل شود. اما چالش‌های مرتبط با زیرساخت‌های اولیه، نبود سرمایه‌گذاری کافی، و عدم وجود برنامه‌های جامع توسعه در این منطقه، از جمله موانعی هستند که باید رفع شوند.
۵. چالش‌های ایمنی و مدیریت ریسک در صنایع دریایی:
یکی از اصول اساسی در توسعه صنایع دریایی، ایمنی است. در نشست اخیر، تأکید شد که هرگونه تحولی در این حوزه باید با حفظ ایمنی همراه باشد. این مسئله به‌ویژه در بنادر و کشتیرانی اهمیت دارد، چرا که هر حادثه‌ای می‌تواند تأثیرات مالی و محیطی گسترده‌ای به همراه داشته باشد.
۶. بازنگری در طرح‌های جامع بنادر:
مشاور مدیرعامل سازمان بنادر به اهمیت طرح‌های جامع برای توسعه متوازن بنادر اشاره کرد. این برنامه‌ها نقش حیاتی در تنظیم ارتباطات میان زیرساخت‌ها، تجارت و تقاضای حمل‌ونقل دارند. اما با وجود این طرح‌ها، چالش‌های اقتصادی و مدیریتی، همچنان بهره‌وری پایین و عدم هماهنگی بین بنادر و شبکه حمل‌ونقل کشور را برجسته می‌کند.
توسعه دریامحور در ایران، یک نیاز استراتژیک برای رشد اقتصادی و توسعه تجاری است. با وجود ظرفیت‌های بالقوه در سواحل جنوبی و بنادر کشور، چالش‌های متعددی مانند ضعف زیرساخت‌های حمل‌ونقل، کمبود سرمایه‌گذاری، نیاز به فناوری‌های نوین و ایمنی، و نبود برنامه‌های جامع توسعه پایدار مانع از دستیابی به این اهداف شده‌اند. راه‌حل این چالش‌ها نیازمند یک رویکرد همه‌جانبه، سیاست‌های منسجم و حمایت گسترده از سوی بخش خصوصی و دولتی است.
افزایش همکاری‌های بین‌المللی، تقویت زنجیره‌های تأمین و حمل‌ونقل، و بهره‌گیری از فناوری‌های نوظهور می‌تواند ایران را در مسیر توسعه دریامحور قرار دهد. در نهایت، توسعه سواحل مکران و بهره‌برداری کامل از ظرفیت‌های بنادر کشور، نه تنها به رشد اقتصادی کشور کمک می‌کند، بلکه می‌تواند ایران را به یک هاب تجاری در منطقه تبدیل کند.
1. افزایش سهم ایران در تجارت جهانی
حمل و نقل دریایی ستون اصلی تجارت جهانی است و بیش از 80 درصد کالاها از طریق دریا جابجا می‌شوند. توسعه بنادر و زیرساخت‌های حمل و نقل دریایی می‌تواند موقعیت ایران را در شبکه تجارت بین‌المللی بهبود بخشد. افزایش ظرفیت بنادر و ارتقای زیرساخت‌های لجستیکی منجر به جلب سرمایه‌گذاری‌های خارجی، افزایش صادرات و واردات، و رشد اقتصادی قابل توجه خواهد شد. این می‌تواند به رشد بخش‌های مختلف تولیدی و صنعتی کشور کمک کند.
2. تقویت ترانزیت و درآمد ارزی
ایران به دلیل قرارگیری در مسیرهای ترانزیتی مهمی مانند جاده ابریشم جدید و کریدور شمال-جنوب، پتانسیل بالایی برای تبدیل شدن به یک هاب ترانزیتی منطقه‌ای دارد. با توسعه حمل و نقل دریایی، ایران می‌تواند نقش فعالی در ترانزیت کالاهای بین‌المللی ایفا کند و از این طریق درآمدهای ارزی خود را بهبود ببخشد. افزایش درآمدهای ترانزیتی نه تنها به اقتصاد کشور کمک می‌کند، بلکه فرصت‌های شغلی جدیدی را در بخش‌های حمل و نقل، لجستیک، و خدمات ایجاد می‌کند.
3. توسعه سواحل مکران و تقویت صنایع محلی
توسعه سواحل مکران و بنادر جنوبی کشور، فرصت‌های جدیدی برای رشد صنایع محلی فراهم می‌کند. احداث و توسعه بنادر در این مناطق می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد واحدهای صنعتی، صنایع پتروشیمی، و مجتمع‌های صادراتی در مجاورت بنادر شود. این توسعه همچنین می‌تواند به رشد اقتصادی مناطق کمتر توسعه‌یافته کشور منجر شود و از تمرکز صرف بر شهرهای بزرگ مانند تهران جلوگیری کند.
4. افزایش رقابت‌پذیری صنایع ایرانی
دسترسی به بنادر پیشرفته و بهینه‌سازی حمل و نقل دریایی، هزینه‌های حمل‌ونقل کالاهای صادراتی و وارداتی را کاهش می‌دهد. این امر به افزایش رقابت‌پذیری کالاها و خدمات ایرانی در بازارهای بین‌المللی کمک می‌کند. علاوه بر آن، با تسریع فرآیندهای گمرکی و کاهش زمان جابجایی کالاها، شرکت‌های ایرانی می‌توانند با سرعت و کارآمدی بیشتری وارد بازارهای جهانی شوند.
5. ایجاد اشتغال و رشد بخش خدمات
توسعه حمل و نقل دریایی به طور مستقیم و غیرمستقیم به ایجاد فرصت‌های شغلی در بخش‌های مختلف اقتصادی منجر می‌شود. علاوه بر فرصت‌های شغلی در بنادر و لجستیک، صنایعی مانند خدمات بندری، تعمیرات کشتی، حمل‌ونقل جاده‌ای و ریلی، و حتی گردشگری دریایی نیز می‌توانند از این تحول بهره‌مند شوند. این امر به رشد اقتصادی پایدار و افزایش سطح درآمدها در مناطق بندری کمک خواهد کرد.
6. کاهش وابستگی به منابع نفتی
ایران به شدت به درآمدهای نفتی وابسته است و هرگونه نوسانات در بازار نفت تأثیرات اقتصادی جدی برای کشور به همراه دارد. توسعه حمل و نقل دریایی و ارتقای بخش‌های تجاری مرتبط با آن، می‌تواند منبع جدیدی از درآمدهای غیرنفتی برای کشور فراهم کند. افزایش صادرات غیرنفتی، جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی، و افزایش ترانزیت کالاها می‌تواند به تنوع‌بخشی اقتصاد کشور کمک کند و وابستگی به نفت را کاهش دهد.
7. تقویت روابط اقتصادی بین‌المللی
توسعه بنادر و حمل و نقل دریایی می‌تواند به گسترش روابط اقتصادی و تجاری با کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای کمک کند. ایران به عنوان یک هاب ترانزیتی و تجاری، می‌تواند در ارتقای همکاری‌های اقتصادی با کشورهایی مانند چین، هند، روسیه، و کشورهای آسیای مرکزی و خلیج فارس نقش مؤثری ایفا کند. این روابط اقتصادی جدید، فرصت‌های تجاری و اقتصادی بیشتری را برای ایران فراهم می‌آورد.
8. بهبود زیرساخت‌ها و فناوری‌های دریایی
با گسترش حمل و نقل دریایی، نیاز به سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های پیشرفته و فناوری‌های نوین همچون هوش مصنوعی، رباتیک، و سیستم‌های مدیریت هوشمند بنادر افزایش می‌یابد. این پیشرفت‌ها نه تنها به افزایش بهره‌وری بنادر و کاهش هزینه‌ها کمک می‌کند، بلکه باعث می‌شود ایران در رده بنادر و صنایع دریایی پیشرو در منطقه قرار گیرد.
تحول در توسعه حمل و نقل دریایی پیامدهای گسترده‌ای برای اقتصاد ایران خواهد داشت. از افزایش درآمدهای ارزی و ایجاد اشتغال گرفته تا تقویت تجارت بین‌المللی و کاهش وابستگی به نفت، این تحول می‌تواند به رشد پایدار و همه‌جانبه اقتصاد کشور کمک کند. برای دستیابی به این اهداف، نیاز به سرمایه‌گذاری‌های استراتژیک، اصلاحات ساختاری و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در حوزه دریایی است تا ایران بتواند از تمامی ظرفیت‌های دریایی خود بهره‌برداری کند.
